Skale wspinaczkowe i wyceny dróg wspinaczkowych - temat jakże obszerny. W poniższym opracowaniu postaram się przybliżyć różne skale we wspinaczce, zarówno letniej jak i zimowej. Takich skal na świecie jest mnóstwo, więc zapraszam do zapoznania się z większością tych ważniejszych (przynajmniej z perspektywy naszego podwórka :).
Jak w każdej dziedzinie wspinania, tak we wspinaczce mikstowej, wspinaczce lodowej mamy do czynienia z różnymi skalami opisującymi trudności techniczne (a w przypadku lodowej skali opisywana jest też "powaga" drogi). Skale dają nam komfort zaplanowania wspinaczki pod kątem naszych umiejętności. Trudności dróg wyceniają ludzie, co za tym idzie często trudności mogą być wyceniane subiektywnie, pod kątem możliwości danego wspinacza. Dlatego często dopiero kilka przejść ustala w miarę obiektywną wycenę.
W wspinaczce mikstowej jak nigdzie indziej występuje różnorodność warunków. Często drogi są trudniejsze, lub łatwiejsze dla zespołów powtarzających drogę, bo np. jest większa warstwa lodu w trudnościach, trawy są lepiej zmrożone. itp.
W ramach uzupełnienia tego artykułu polecam również lekturę styli wspinaczkowych we wspinaniu sportowym i górach.
Tabelka w "Góry, Wolność i Przygoda". Fot. Damian Granowski
Ten artykuł jest jednym z szerszego cyklu, pt. "Szkoła wspinania" mającego na celu popularyzację bezpiecznych metod wspinania oraz usprawnienie, a co za tym idzie wzrost ogólnego poziomu wspinania. Celem tego "projektu" jest przekazanie/utrwalenie podstawowej wiedzy dla początkujących jak i również różnych patentów dla bardziej zaawansowanych. Uprzedzam jednak, że nie jest to internetowy kurs wspinania, a jedynie uzupełnienie takich kursów + ewentualne przypomnienie. Jeśli myślisz o kursie/sekcjach wspinaczkowych i podoba ci się mój sposób przekazywania wiedzy to zapraszam do kontaktu.
Jeśli jesteś tu pierwszy raz i strona ci się podoba to zajrzyj do artykułu "pierwszy raz na drytooling.com.pl" znajdziesz tam kilka wskazówek, co warto przeczytać na stronie :-). Polecam również zapisać się na newsletter (będziesz dostawał na niego powiadomienia o nowych, wartościowych artykułach. Spamu... nie będzie. Zapraszam też do polubienia profilu FB ;).
Skale wspinaczkowe letnie
Większość tych skal odnosi się do wspinaczki skałkowej, chociaż gdy powstawały, nie było takiego terminu. Chyba najpopularniejsza dziś skala UIAA (w górach), wywodzi się z końca XIX wieku (Owen Glynn Jones). Była czterostopniowa i przymiotnikowa. Podobną stosowano w Alpach wschodnich. W 1914 rozszerzono ją do piątego stopnia, a a w 1926 Willo Welzenbach rozszerzył ją do szóstego stopnia. Po II Wojnie Światowej rozszerzoną ją o kolejne stopnie.
Na świecie jest kilkanaście skal, które można porównać za pomocą tabelek. Niestety nie jest to wymierne i każda skala ma swoją specyfikę. Niektóre są bardzo znane (francuska, amerykańska), inne bardziej lokalne (saska, kurtyki, brazylijska, skandynawska). Poniżej tabelka z porównaniem skal wspinaczkowych letnich.
Skala francuska
Powstała w latach 70. i 80. XX wieku do wyceniania dróg obitych i aktualnie jest najpopularniejszą na świecie (co nie znaczy, że jedyną słuszną) skalą do wyceniania dróg sportowych. Zapis to cyfry arabskie z dopiskiem a, b, c. ew. z "plusem". 1, 2, 3 toższame są ze skalą UIAA, później wchodza podstopnie a, b, c. Od 6a dochodzą "+". Czyli przykładowo 5c, 6a, 6a+, 6b, 6b+, 6c, 6c+... i tak dalej aż do 9b+. Oczywiście skala jest otwarta i kwestią czasu jest pierwsze 9c. Najbardziej popularna jest we Francji, Hiszpanii, Włoszech, Chorwacji. W krajach anglo i niemiecko języcznych raczej się nie przyjęła.
Skala UIAA
Na początku lat 70. UIAA (Union Internationale des Associations d'Alpinisme) chciała wprowadzić otwartą skalę wspinaczkową uniwersalną dla wszystkich rejonów. Nie udało się to w pełni. Aczkolwiek do wyceniania dróg górskich jest najbardziej popularna. Zapis to cyfry rzymskie I, II, III, aż do XI. Dodatkowo przy oznaczeniach są + i -, które oznaczają górną i dolną granicę tego stopnia. Zdarzają się też wyceny łamane np. VII/VII+.
Skala amerykańska
Yosemite Decimal System (YDS) używana jest oczywiście w Ameryce Północnej. Często w RPA i niektórych rejonach Ameryki Południowej (np. Patagonia, Meksyk). Powstała pod koniec lat 30. XX wieku, jako modyfikacja skali Wellzebacha.
Klasa 1: Wędrówka.
Klasa 2: Łatwy, ale stromy teren, niekiedy trzeba używać rąk.
Klasa 3: Bardzo łatwe wspinanie. Niekiedy z użyciem liny.
Klasa 4: Łatwe wspinanie, często w ekspozycji i użycie liny jest zwyczajowe. Odpadnięcie może być śmiertelne. Asekuracja z punktów naturalnych w sporej ilości.
Klasa 5: Tutaj zaczyna się poważne wspinanie z użyciem lin, punktów przelotowych i budowaniem stanowisk.
W 1952 roku Royal Robins i Don Wilson zaproponowali rozszerzenie piątek klasy, na złożoną z dziewięciu stopni od 5.1 do 5.9 (VI-, VI w skali UIAA). W 1970 roku Jim Bridwell zaproponował jej roszczerzenie o stopień 5.10 i dodatkowo zaproponował podstopnie a, b, c, d. Aktualnie w tej skali najtrudniejszą cyfrą jest 5.15b.
Można spotkać się jeszcze z dodaniem plusika np. 5.12+. Oznacza to, że dłuższy odcinek na danym wyciągu ma daną trudność, lub - jeśli jest tylko "miejsce" z trudnym ruchem.
Skala saska
Stosowana w piaskowcach, została wymyślona pod koniec XIX wieku przez Oscara Schustera w Saskiej Szwajcarii. W swoim przewodniku skala była trzystopniowa, później pięć, a w 1906 roku uzyskała szósty stopień. W 1928 roku pojawił się w przewodniku siódmy stopień. Od tego stopnia zaczynają się podstopnie (VIIa, VIIb, VIIc, VIIIa i tak dalej). Aktualnie kończy się na XIIb.
Skala australijska
Wymyślona w Australii. Zapis w postaci cyfr arabskich. Zaczyna się od 7, a kończy się aktualnie na 34.
Skala Kurtyki
W 1981 roku Wojtek Kurtyka zaproponował dosyć eleganckie rozszerzenie skali UIAA o kolejne stopnie już z przedrostkiem w postaci cyfry arabskiej. Czyli po VI+ następuje VI.1, VI.1+, VI.2 i tak dalej, aktualnie do VI.8. Nie ma minusów, ale mogą się zdarzać stopnie łamane np. VI.3+/4.
Skala tatrzańska
Jest stosowana głównie w Tatrach i okolicach (Przełom Białki, Jaroniec). Jest prawie tożsama ze skalą UIAA. Warto zaznaczyć że skala zaczyna się już właściwie od 0 (zera). Aż do VI (skrajnie trudno) ma oznaczenie przymiotnikowe.
Dla oznaczenia dolnej, lub górnej granicy stopnia stosuje się znaki "+" i "-".
(W.H.Paryski: Uwagi o skali trudności. “Taternik” 1961, nr 2, s.107)
| bez trudności | bez równozn. oznaczeń liczbowych |
| bardzo łatwe | bez równozn. oznaczeń liczbowych |
| łatwe | bez równozn. oznaczeń liczbowych |
| nieco trudne | I |
| dość trudne | II |
| trudne | III |
| bardzo trudne | IV |
| nadzwyczaj trudne | V |
| skrajnie trudne | VI |
Dalej jest już tożsama z skalą UIAA.
Skala brytyjska
Brytyjska skala trudności we wspinaczce tradycyjnej (British Trad Grades) jawi się na pierwszy rzut oka jako czarna magia. Spróbujemy ją rozwikłać. Skala ta jest dwuczłonowa. Mamy skalę przymiotnikową (np. HS) i numeryczną (np. 5c). Do opisu drogi dodaje się je obie.
Skala przymiotnikowa
Pierwsza część wyceny, która podaje ogólną trudność drogi. Co ciekawe wywodzi się systemu skal, który pod koniec XIX wieku zaproponował O. G. Jones. Wpływ na trudność ma mnóstwo czynników. Przykładowo: powaga, ciąg trudności, techniczne trudności, ekspozycja, ryzyko niebezpiecznego lotu, jakość skały, potencjalne wyrwanie przelotów itp. Skala jest otwarta i zaczyna się – w dolnej części -od łatwo (Easy), a kończy się aktualnie na E11. Po drodze znajdziecie stopnie: łatwo/umiarkowanie (Moderate, M), trudno (Difficult, D), ciężko trudno (Hard difficult, HD), bardzo trudno (Very difficult. VD), ciężko bardzo trudno (hard, very difficult. HVD), poważnie (Severe. S), ciężko i poważnie (hard severe. HS), bardzo poważnie (very severe. VS), ciężko i bardzo poważnie (Hard very severe. HVS). Na końcu jest kategoria „Ekstremalnie poważnie”. Zaczyna się od E1, a aktualnie kończy na E11.
Jak we wszystkich skalach, wyceny są nadawane subiektywnie. VS może przechodzić płynnie w HVS, a HWS może w E1. Niektórzy wspinacze, którzy dobrze czują się w rysach, mogą odczuć trudności jako łatwiejsze, co wpływa na wycenę.
Skala numeryczna
Otwarta skala, opisuje trudności dla najtrudniejszego ruchu na drodze. Nie ma znaczenia czy robimy ten ruch z perspektywą bezpiecznego lotu, czy śmiertelnego. Czy po przejściu 5 metrów, czy 30 metrów.
Zaczyna się od 3c, później mamy 4a, 4b, 4c, 5a, 5b, 5c, 6a, 6b, 6c, 7a i kończymy aktualnie na 7b. Ma podobny zapis jak sportowa skala francuska, ale nie jest z nią tożsama. We francuskiej mamy dodatkowo też „plusy”.
Kombinacje tych skal
Te dwie skale (numeryczna i przymiotnikowe) służą do opisywania dróg tradowych. W początkowej fazie, często są ze sobą powiązane. Przykładowo: S, 4a; HS, 4b; VS, 4c; HVS, 5a; E1, 5b; E2, 5c. Powyżej tych trudności techniczna skala zaczyna zwalniać i np. możemy mieć np. E6, 6b.
Ogólnie jeśli wycena techniczna jest wysoka (np. VS 5a, E1 5c) to można spodziewać się, że droga będzie techniczna, lub z jednym trudnym ruchem dobrze ubezpieczonym. Z drugiej strony, jeśli wycena techniczna jest niska, a przymiotnikowa dość wysoka (np. HVS 4c; E3 5b), to należy spodziewać się, że droga będzie miała łatwe ruchy, ale z niebezpiecznymi fragmentami, lub całość drogi będzie poważna.
Oczywiście miej oczy otwarte, bo można naciąć się na dziwne wyceny (jak wszędzie).
Poniżej porówanie skali brytyjskiej z innymi wycenami (dla dróg bezpiecznych). Źródło: rockfax.com
Poniżej porówanie skali brytyjskiej z innymi wycenami (dla dróg poważnych). Źródło: rockfax.com
Skale boulderowe
Bouldering również ma swoje skale wspinaczkowe. Wraz z narodzinami tego sportu zaistniała potrzeba wyceniania problemów wspinaczkowych. Pierwszą skalą wspinaczkową w boulderingu była ska Johna Gilla (prekursora nowoczesnego boulderingu).
W 1969 opublikował ją. Była to skala zamknięta, która wraz z upływem czasu miała być zmienna. Trzy stopnie (B1, B2, B3) oznaczały że na B1 trudności najtrudniejszego przechwytu są porównywalne z drogami z liną. B2 tylko dla trudności na niskich formach. Efemeryczny stopień B3 był zarezerwowany dla problemów, które pokonała tylko jedna osoba, pomimo prób innych zawodników. Skala miała sporo wad, więc szukano czegoś lepszego.
Na świecie później powstało kilka skal, wśród których najpopularniejsze to skale Fontainebleau (francuska) i V (amerykańska). Skala z Font zaadaptowała sportową skalę wspinaczkową. Zapis różni się tym, że w skali boulderowej mamy zapis z dużej litery. Jest najbardziej popularna w Europie. Nie jest ona kopią skali francuskiej, bo trudności są przesunięte w dół. Obecnie najtrudniejsze baldery mają wycenę 8C+, a drogi sportowe 9b+. W boulderingu, zazwyczaj nie ma dużego ciągu trudności. Wycena jest za miejsce. Może się zdarzyć, że najtrudniejszy ruch na drodze 9a ma np. 7C, ale jest kilka takich miejsc i ich połączenie to inna bajka niż zrobienie jednego balda za 7C.
W USA powstała skala V. Jej ojcem był John Verm Shermann. Trudności zaczynają się od V0, a aktualnie kończą na V16. Obecnie skala ta stosowana jest w Ameryce Północnej, Australii, RPA.
Zdarzają się też długie trawersy, które wyceniane są według francuskiej skali sportowej, chociaż niektórzy obniżają ją w dół wychodząc z założenia, że nie musimy robić wpinek i nie ciągniemy za sobą liny.
Porówanie skal boulderowych. Źródło: boulderbrighton.com
Komentarze obsługiwane przez CComment