Zimą pod namiotem

Modne ostatnio biwakowanie zimą w górach to zabawa dla osób z dobrą kondycją i odpowiednim wyposażeniem. „Biwak zimowy to jedna ze wspanialszych przygód” - na takie zachęty można się natknąć w internecie. Jest też wiele rad, jak kompletować sprzęt czy przygotować się do nocy w górach, ale też relacji z takich wypraw.

Spędzenie zimą nocy w górach jest wyzwaniem i przygodą dla wielu miłośników górskich wędrówek. Wymaga jednak doświadczenia i odpowiedniej odzieży, sprzętu oraz przygotowania fizycznego. Jan Krzysztof, naczelnik Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, twierdzi, że zimowe biwakowanie stało się modą - niestety, często niebezpieczną. - Czasem trudno mi zrozumieć takich ludzi. Może to dla jakiegoś romantyzmu robią, może coś chcą sobie udowodnić - zastanawia się naczelnik. - Biwakowanie konieczne jest na wyprawach eksploracyjnych, podczas wielodniowej wędrówki, np. pod ścianę wspinaczkową. Najgorszą rzeczą jest biwak nieplanowany, bez odpowiedniego sprzętu, wyposażenia -mówi.

Sebastian Fijak, instruktor, szkoleniowiec przekonuje, że -Pierwszą zasadą jest zdrowy rozsądek. Zmęczenie, wyczerpanie dyskwalifikuje. To jest już zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia. Nawet najlepszy śpiwór i namiot nie pomogą - wyjaśnia. Nie można oszczędzać na sprzęcie. Tu wymagany jest dobry śpiwór, namiot, kuchenka. - Wiatr potrafi rzucać namiotem. Musi być niezawodna kuchenka, bo w niektórych może zamarznąć paliwo. Konieczne są narty skiturowe lub rakiety śnieżne, które ułatwiają poruszanie się - twierdzi Sebastian Fijak i podkreśla, że ważną rzeczą jest też - zarówno latem, jak i zimą - dobra orientacja w terenie.
Wiele razy spędzał zimowe noce w górach Kuba Terakowski. - Nocowałem w szałasach, jamach śnieżnych, namiocie. Zawsze byłem odpowiednio wyposażony. Bardzo ważną sprawą jest dobra izolacja od dołu. Najlepiej mieć podwójną karimatę. Z doświadczenia wiem, że śpiwór puchowy pod ciężarem ciała robi się cieniutki i właściwie nie izoluje - radzi Kuba, który ma za sobą prawie 40 noclegów w śniegu. Aby maksymalnie odizolować się od podłoża, dobrze jest podłożyć folię termiczną: jedną bezpośrednio na podłożu, drugą wewnątrz namiotu. Dobrze sprawdzają się - jako druga warstwa -dodatkowe śpiwory letnie.
Namiot powinien być rozbity w miejscu osłoniętym od wiatru, a wszystkie rzeczy suche. - Ciepła nie daje śpiwór, ciepło pochodzi od człowieka. Dobry śpiwór nie pozwoli na utratę tego ciepła. Najlepiej, gdy w namiocie jest więcej osób, bo wtedy jest cieplej. Na bezpieczne biwakowanie składa się wiele czynników, a ci, którzy mają ochotę na taką przygodę, powinni je znać - przekonuje Jan Krzysztof i dodaje, że podjęcie decyzji o pozostaniu na noc w górach, często w trudnych warunkach, ułatwia telefon komórkowy, z którego można zadzwonić do ratowników o pomoc.

Teraz przedstawimy kilka porad jak bezpiecznie biwakować zimą w górach oraz jaki sprzęt nam będie do tego potzrebny.

SPRZĘT

Namiot

"Zimowy" namiot powinien spełniać kilka warunków:

• Posiadać fartuchy śnieżne;

• Posiadać podłogę o wysokiej wytrzymałości na przemakanie (wodoodporność ok. 10 tys. mm);

• Być stabilny na silnym wietrze (zmora zimy i wyższych gór) - z tego względu większość namiotów tzw. wyprawowych (czyt. zimowych) posiada więcej niż dwa maszty konstrukcyjne. My polecamy namioty pięciopałąkowe - cztery maszty konstrukcyjne i piąty powiększający główny przedsionek. Taki namiot jest nieco cięższy niż namiot trzymasztowy, ale za to bardzo stabilny;

• Łatwo się rozkładać, nawet na silnym wietrze - dobrym patentem jest mocowanie namiotu do masztów typu "fast-click" oraz tropiku do reszty namiotu za pomocą klamerek. Patrz też by dało się rozłożyć namiot bez zdejmowania rękawic - nie kupuj namiotu, w którym mocowanie do masztów polega na wiązaniu węzełków na tasiemkach!

• Posiadać dobrą wentylację - przynajmniej dwa otwory wentylacyjne po przeciwnych stronach namiotu. Ważne by w razie czego można je było szczelnie zatkać, by przy silnym wietrze nie nawiewało przez nie pod tropik śniegu

Inne przydatne (ale niekonieczne) cechy to:

• Dwa przedsionki, w tym jeden duży do ewentualnego gotowania czy zakładania/zdejmowania butów bez otwierania zamka w tropiku. Zwróć uwagę by konstrukcja przedsionka minimalizowała nawiewanie śniegu do środka przy otwieraniu tropiku. Drugi przedsionek przydaje się na sprzęt (raki, czekany...) oraz gdy w trakcie biwakowania zmieni się kierunek wiatru;

• Możliwość postawienia namiotu na czterech punktach - zwykle do zamocowania namiotu do podłoża będziesz mieć bardzo ograniczoną ilość czekanów/kijków/śrub;

• Możliwość podwieszenia wewnątrz latarki - jeśli namiot tego nie ma można doszyć w najwyższym punkcie sklepienia dwie tasiemki;

• Duże i dużo kieszeni wewnątrz na sprzęt (ciuchy, żarcie)

Śpiwór

Śpiwór powinien być ciepły czyli z optimum temperatury poniżej zera (najlepiej w okolicach -10 do -20). Najlepsze są śpiwory z naturalnego puchu, o zawartości puchu przynajmniej 1000g. Śpiwór puchowy ma tę wadę, że gdy zamoknie to traci właściwości izolacyjne. A często jest tak, że para skrapla się w namiocie i może doprowadzić do zawilgocenia naszego śpiworu.

Alternatywą jest sztuczne wypełnienie. Np. Primaloft - Traci niewiele ze swoich właściwości izolacyjnych po zawilgoceniu.

Wiele osób preferuje śpiwory z krótszym zamkiem (kokon), zapewniającym zmniejszenie utraty ciepła z okolic stóp. Minusem takich zamków są trudności w połączeniu z innym śpiworem.

[przyp. dg - Więcej o śpiworach znajdziecie w tym artykule: Jaki śpiwór kupić na camping, w góry, na wyprawę - latem i zimą].

Pozostały sprzęt

• Sprzęt do gotowania czyli: maszynka (gazowa lub typu primus), menażka z przykrywką, kubek do nabierania śniegu, termosy, butelka na stopioną wodę;

• Folia NRC na podłogę namiotu - jeśli planujesz biwakować kilka nocy w jednym miejscu musi to być inna NRC-etka niż ta ratunkowa;

• Kominiarka na głowę;

• Ręczniczek do wycierania wilgoci i naniesionego z zewnątrz śniegu - w ostateczności można zastąpić brudną koszulką lub brudnymi skarpetkami;

• Chusteczki do mycia (dla niemowlaków) oraz gumy do żucia.

MIEJSCE NA BIWAK

PODCZAS BIWAKOWANIA WARTO

• Na podłogę warto położyć pod karimaty folię NRC. Jeśli nadal jest zimno (zdarza się to przy wysłużonej karimacie) trzeba pod śpiwór położyć wszystkie ciuchy z plecaka, a w ostateczności też pusty plecak.

• Gotować można w środku namiotu, ale (a) bardzo ostrożnie, żeby nie stopić. Trzeba zapewnić dobrą wentylację (uchylone wywietrzniki, trochę odpięty zamek do przedsionka), bo inaczej namiot zamienia się w łaźnię parową i kapie ze ścian. Koniecznie gotować pod pokrywką. W ten sposób można szybko podnieść temperaturę w namiocie do dodatniej, nawet przy bardzo dużym mrozie.

• Wszystkie ciuchy, szczególnie te mokre trzeba kłaść na czymś, np. na plecaku, bo inaczej do rana zamarzną na skorupkę. To samo ze stopioną wieczorem wodą w butelkach na poranny posiłek (rano szkoda czasu na zabawę w topienie śniegu - uzyskanie 1 litra wrzątku ze śniegu zajmuje zwykle 45-60 min).

• Namiot trzeba ustawiać głównym wejściem od zawietrznej, wtedy nie sypie się śnieg do środka przy wchodzeniu/wychodzeniu. Starannie zasypać fartuchy śnieżne, ale zostawić otwarte wywietrzniki, żeby nie zrobić sauny (para wodna z płuc skrapla się na ściankach namiotu i kapie).

• Jeśli pada śnieg, to namiot trzeba odśnieżać w zależności od intensywności opadu co 1-3h przez całą noc. I nie trzeba do tego wychodzić na zewnątrz, ba, nawet nie trzeba wyłazić ze śpiwora - wystarczy kilka razy kopnąć w dach. Jeśli się to robi regularnie, to unika się towarzyszącego "prysznica".

• Jeśli chodzi o mycie - albo wcale (wybiera większość panów) albo są takie chusteczki do przecierania pupci niemowlaków - 4-5 wystarcza do umycia całego ciała, a do tego się jeszcze ładnie pachnie Na zęby trzeba wodę stopić, albo gumy do żucia. Znana prawda jest taka: "na dwudniowym wyjeździe myć się nie wolno, każdy wyjazd dłuższy można rozłożyć na szereg wyjadów dwudniowych". Mycie się śniegiem nie wchodzi w rachubę. Nie chodzi już o twardzielstwo, kto to wytrzyma, ale o oszczędną gospodarkę ciepłem. Topienie wody na mycie też nie wchodzi w grę ze względów oczywistych.

• Do spania fajnie jest mieć kominiarkę, bo zimno w głowę, a zwykła czapka spada.

• Jeśli chodzi o suszenie rzeczy, to tylko własnym ciałem w śpiworze.

• Jeśli chodzi o baterie do wszelkiej maści urządzeń - na noc trzeba włożyć do kieszeni ciucha, który ma się na sobie. Zdecydowanie wydłuża to ich żywotność. Latarkę i komórkę najlepiej w całości zapakować do śpiwora.

• Odnośnie samego sprzętu elektronicznego: niestety mróz mu nie służy: w ekstremalnych warunkach najdłużej wytrzymują aparaty fotograficzne z jak najmniejszą ilością elektroniki, np. stary, wysłużony Zenit.

• Pamiętajmy o tym, iż najbardziej wychładzamy organizm podczas "nicnierobienia", więc starajmy się maksymalnie wydłużyć (oczywiście w granicach zdrowego rozsądku) czas marszu przed planowanym noclegiem, a na miejscu skupić się na przygotowaniu platformy pod namiot oraz zakwaterowaniu wewnątrz, jeżeli mamy zapas czasu, lepiej zwolnić tempo marszu, niż spieszyć się, ryzykując przegrzanie, a później spędzić masę czasu w chłodnych warunkach, ryzykując przemarznięcie.

• Polecam mieć przy sobie chemiczne ogrzewacze, ostatnio przy pomocy koleżanki przetestowaliśmy jedną z ich odmian (24 godzinne, reagujące z tlenem, w cenie 7-8 zł) i doszliśmy do wniosku, iż jest to najbardziej ekonomiczny sposób na dodatkowe ogrzanie się, szczególnie dla zmarzluchów, a także w sytuacjach awaryjnych, są lekkie, tanie, bezpieczne i grzeją 24-26 godzin, wkładając jeden z nich np. w stopy, a drugi trzymając w okolicach mostka, można znacznie poprawić komfort zimowego biwaku lub wręcz ocalić życie w sytuacji awaryjnej.

JAK ZE ŚNIEGU ZROBIĆ WODĘ

• Śniegówa to ostateczność. Ale czasem trudno tego uniknąć. Trudno również znaleźć magiczną receptę na szybki wrzątek ze śniegu. Są podobno na rynku szczelne szybkowary do zastosowań biwakowych. To jednak bajer naprawdę praktyczny na dużych wysokościach. I pewnie nietani.

• Jeżeli korzystamy ze „śniegówy”, to warto sprawdzić jakość śniegu. Bywa że nabiera się go z igliwiem lub sarnimi kupiszonami. Dobrze jest ubić śnieg solidnie w menażce, bo podczas gotowania znacznie straci na objętości. A i tak trzeba parokrotnie dokładać na pokrywce.

• Dobrym patentem jest palnik na wężu. Kartusz z gazem można zagrzać w śpiworze lub, gdy menażka już ciepła, postawić go na niej. Przy otwartym zaworze nie grozi nam wybuch, a wzrost ciśnienia podgrzanego gazu widać po wielkości płomienia w palniku. Trzeba tylko uważać przy manewrowaniu takim zestawem, bo wąż jest zawsze sztywny, a zimą sztywny szczególnie. Łatwo stracić z trudem uzyskaną zawartość menażki, zalać rzeczy a nawet poparzyć się.

• Oczywiście można skrócić czas gotowania, minimalizując studzenie menażki od zewnątrz. Są w sprzedaży gotowe ekrany do osłonięcia kuchenki. Można je zastąpić sztywną folią aluminiową, zwiniętym w luźny bęben karimatem (w namiocie to trochę za duże) lub ekranem uszytym z bawełny, rozpiętym na kilku patykach z lasu, wbitych w śnieg w absydzie. Jak nie ma lasu w pobliżu, to np. na segmentach kijków teleskopowych. Takie ekrany zasłaniają palnik, więc trzeba być szczególnie ostrożnym.

• Najwolniej gotuje się pierwszą porcję bo, nim wreszcie pojawi się woda, śnieg długo topi się w głąb siebie. Kolejne porcje śniegu, wrzucone do wody, topią się znacznie szybciej. Dlatego warto zostawić trochę gorącej wody z pierwszego gotowania na następną turę. Dobrze jest mieć trochę wody/płynu w termosie i wlać go na samym początku na dno menażki - unikamy efektu "topienia do środka" i ogrzewania menażki w miejscu gdzie nie ma śniegu - skutkuje przypaleniem. Jeśli nic nie mamy - można zacząć od stopienia dosłownie garstki śniegu i dopiero potem dokładać.

• W miarę możliwości używać lodu a nie śniegu - jak wiadomo lód jest gęstszy więc mniejszym nakładem dokładania do garnka mamy więcej wody.

• Kiedy już nam się topi coś w menażce - używać pokrywki - oszczędza się ciepło i minimalizuje straty przez parowanie. Na pokrywce kładziemy również śnieg/lód - zawsze się nam trochę podtopi.

• Można iść spać z butelką śniegu - ale to opcja dla hardkorowców i to mających dobre śpiwory - strasznie chłodzi i mało się stopi przez noc.

• Jeżeli mamy ze sobą termosy (a biwak ma być 'jednonocny'), to warto zaparzyć w nich coś gorącego, gdzieś poniżej, gdzie temperatura i brak wiatru pozwala na łatwiejsze i szybsze gotowanie niż gotować na szczycie.

Z HUMOREM

W czasie biwaków zimowych często przesuwają się granice tolerancji: zezwierzęcenie postępuje wraz z wysokością i trudnością warunków. Także układy między ludźmi bardzo się zmieniają - nie ma już postaci obojętnych - są albo najlepsi przyjaciele albo śmiertelni wrogowie...

...był taki tekst jakiegoś Amerykanina, w "Górach" chyba, o tym jak amerykański zespół ścigał się z rosyjskim na "najwyższej ścianie świata". No i Amerykanie już w zjazdach po zrobieniu drogi: człowiek bez żarcia, zmarznięty, przemoczony, woda nieznośnie ciurka po ścianie, on stoi na stanie, chce mu się sikać, co potęguje jeszcze zimno i dźwięk tego ciurkania, ma zgrabiałe ręce i nawet nie chce mu się kombinować przy rozporku, aż wreszcie wpada na genialny pomysł. Rozsuwa rozporek, zaczyna sikać i pod ciepły strumień podkłada zmarznięte dłonie. Co za ulga... Normalnie człowiek pomyśli: łee, to obrzydliwe. Ale zimowe doświadczenia leczą na pewien czas z nadmiaru higieny i pewnych takich społeczno-ludzkich zachowań. Człowiek zaczyna zachowywać się trochę jak żul na dworcu. Zakuta się we wszystko co jest pod ręką, w szałasie przykryje się kawałkiem dykty, bo może będzie cieplej, ruchy robią się niezgrabne i jakieś takie niedźwiedziowate, najprostsza czyność manualna przy zmarzniętych rękach zaczyna sprawiać wielkie problemy. Zresztą nawet w grupie po jakimś czasie zaczyna się przesuwać ta granica prywatności i zachowań, na które w normalnych warunkach nie było by przyzwolenia (wszyscy zaczynają się przytulać we śnie, akceptują to, że ktoś puszcza bąka albo wiszą mu gluty z nosa - bo i tak wszystkim wiszą).

Żródło: materiał, który pochodzi z forum portalu e-gory.pl, współautorami są: Basia Z., Dynercia, Kassiel, Marek, Mrozen, Petro, Żaku. Obszerne fragmenty z poradnika zamieszczonego na stronie domowej Uli i Mariusza, zebrał Paweł Brzozowski (Brzoza), 24tp.pl