Jakie buty wybrać w góry? Od trekkingu po alpinizm

Buty w góry są jednym z najważniejszych – i często najdroższych - części ekwipunku, dlatego ich zakup starannie przemyśl. Jeśli będą niedopasowane, zbyt ciepłe lub zimne, to wycieczka straci sporo na przyjemności, a pewnie obtarcia na stopach będziemy leczyć jeszcze parę dni po. Dużo osób myśli, że wystarczą jedne buty w góry, ale temat nie jest tak prosty. 

Zanim przejdę do opisu różnych butów to polecam artykuł "Jak ubrać się w góry latem". Znajdziecie tu całościowe podejście do ekwipunku górskiego (letniego). Ewentualnie możecie jeszcze zaglądnąć tutaj: "Jak ubrać się w góry zimą", jeśli interesuje was zima. Polecam jeszcze art. na temat ekwipunku w góry: "Checklista sprzętowa". A dla tych, którzy są tu pierwszy raz: "Know, how dla nowych czytelników". Polecam też zapisać się na newsletter, aby otrzymywać powiadomienia o takich artykułach. Możesz zapisać się pod tym linkiem. Dostaniesz na maila potwierdzenie otrzymywania newslettera (sprawdź ew. folder spam). Klikasz i gotowe.

Przed przeczytaniem tekstu, zadaj sobie kilka pytań:

Potrzebujesz butów górskich do wędrówek po beskidach, czy może Tatrach lub innych górach typu alpejskiego? W grę wchodzą jedynie wędrówki latem, czy bierzesz pod uwagę także zimę?

Dawniej zazwyczaj miało się buty do wszystkiego, jednak aktualnie na rynku znajdziesz dziesiątki typów butów ze względu na przeznaczenie. Będą buty na jednodniowe wspinaczki, podejściowe, na wielodniowe wspinanie, itp. Na szczęście można również znaleźć uniwersalne konstrukcje, które sprawią się w wielu płaszczyznach, latem i zimą. Zaczynamy w takim razie.

Zacznę od omówienia rodzajów butów z przeznaczeniem na lato i zimę. Na końcu znajdziecie link do artykułu z typowymi poradami dla kupujących buty górskie.

Jakie buty w góry latem?

Jeśli nie będziesz chodził w trudnym terenie (piargi, sporo kamieni), tylko nastawiasz się na łagodne, jednodniowe wycieczki w Tatry, Beskidy to być może lepszą (a na pewno tańszą) opcją będą dla ciebie półbuty z miększą podeszwą, zapewniającą lepszą przyczepność niż półbuty z twardą podeszwą. Jeśli jednak myślisz o czymś więcej to czytaj dalej ;). Niektóre osoby preferują letnie chodzenie w butach do biegów górskich.

Podejściowe

Czasy, gdy but w Tatry musiał być za kostkę, już minęły. Aktualnie polecam wygodne, lekkie, w miarę sztywne półbuty z podgumowanymi czubkami. Takie buty będą odpowiednie na podejścia, zejścia i łatwe wspinanie (np. granią). Świetnymi butami są np. adidas Terrex Solo, lub adidas Terrex Scope. Nie muszą być to akurat buty firmy adidas. Muszą być za to wygodne buty górskie, w których będzie się nam dobrze chodzić. Podejściówki mają zazwyczaj twardszą podeszwę niż typowe buty miejskie, więc sprawują się lepiej w trudnym terenie.

Takie półbuty idealnę będą na łatwe graniowe wspinanie.

Podczas wypadu na Żłobisty Szczyt zastosowaliśmy z Andrzejem Marciszem ciekawy patent. Do schroniska nad Popradzkim Plesem szliśmy w sandałach (później niejako z rozpędu doszliśmy w nich do górnego piętra Doliny Złomisk). Schowaliśmy je pod kamieniami i założyliśmy podejściówki, w których wspinaliśmy się po grani i schodziliśmy zaśnieżonymi żlebami. Na koniec po dojściu do schroniska w Popradzkim Plesie, założyliśmy sandały i wygodnie sobie zeszliśmy do auta.

Oczywiście podczas popylania przez mokrą trawę, śnieg buty takie zamokną. Nie chodzi o to, że nie są nieprzemakalne, ale raczej woda dostanie się od góry do buta. Te adidasy Scope nie zamakały w śniegu, pod warunkiem, że noga nie wpadała mi w głąb. Raz w warunkach zimowych wszedłem w nich na Małą Wysoką i muszę powiedzieć, że dały radę :).

Nie wiem, czy stopy kobiet mają nieco inną budowę niż mężczyzn. Faktem jest jednak to, że producenci mają dedykowane modele dla kobiet. Poniżej link do jednego z takich modeli testowanych przez koleżankę - test butów adidas terrex fast R W.

Półbut podejściowy Salewa Mountain Trainer. Typowy but na podejścia i Via ferraty

Kiedy używam takich butów?

Podczas jedno-kilkudniowych wycieczek wiosną, latem i jesienią. Idę w miarę na lekko (do 10-12 kilogramów). Zazwyczaj są to podejścia pod drogi wspinaczkowe, jednodniowe wycieczki górskie, podejścia w skałkach i oczywiście na co dzień w mieście, w terenie. Na wielodniową wycieczkę po górach typu beskidy (w miarę lekko) też bym w nich się wybrał. Też w grę wchodzi temperatura. Tam gdzie byłoby upalnie, a teren nie nadawałby się na sandały to półbuty.

Półbuty Akur Rock Lite II GTX to całkiem dobry model. Używam ich od paru lat i chwalę sobie je. Każda firma ma swoje "kopyto". Mierząc je w sklepie sprawdzcie czy nie czujecie obcierania pięty. Ja mam dość wystającą piętę, więc lekko mnie tam but obciera po 1-2 dniach trekkingu.

Raczej na buty za kostkę zdecydowałbym się przy długich trekkingach w trudnym terenie i z ciężkim plecakiem. Taki gdzie będziemy musieli chodzić poza szlakami, nierzadko w błocie, szutrze, po piargach, morenach lodowców. Słowem, tam gdzie 75% czytelników tego artykułu nie będzie chodzić :-). Jeśli jednak jesteś w tej mniejszości to dla ciebie będą buty za kostkę.

But do "speed hikingu" - Salewa Speed Ascent. Speed hiking to w założeniu dyscyplina, podczas której daną trasę pokonujemy szybkim marszem. Do tego mamy ze sobą kijki trekkingowe i aktywnie ich używamy. Ogólnie są to lekkie i elastyczne buty, które pozwalają łatwo i wygodnie przebyć daną trasę.

Buty do biegania po górach

W tym punkcie nie mam doświadczenia praktycznego. Coś tam przeczytałem w internecie/prasie, więc chciałbym ten temat tylko z grubsza przybliżyć. Potraktujcie to wszystko jako teorię i poszukajcie konkretniejszych informacji na innych stronach lub wśród znajomych.

Zdecydowanie lekkie półbuty (max 350 gram) z dobrym bieżnikiem na podeszwie. W butach przeznaczonych do biegów górskich najważniejsza jest wygoda. Prawdopodobnie będziesz chciał w nich naraz przebiec/przejść kilkadziesiąt kilometrów. Dodaj do tego jeszcze często mokre warunki, błoto, piasek itp, a otrzymasz sporo czynników, które chętnie zmasakrują twoje stopy. Firmy godne polecenia przy biegach górskich to m. in. : Salomon, LaSportiva, Inov8, The North Face.

But trailowy The North Face Ultra MT. Opis producenta: Topowe buty do biegów trailowych. Sprawdzą się w najtrudniejszych warunkach. Zapewniają nieporównywalną przyczepność i kontrolę dzięki nowej podeszwie Vibram® Megagrip. Specjalny system strategicznie rozmieszczonych warstw cholewki zwiększa wsparcie dla śródstopia, chroni palce dzięki ciasno tkanej siateczce i zapewnia oddychalność dzięki materiałowi Ultra Airmesh. System ESS zapewnia równomierne rozłożenie energii podczas uderzeń przedniej części stopy o podłoże. Podeszwa zewnętrzna Vibram® Megagrip zapewnia nieporównywalną przyczepność i kontrolę.

Bieżnik na podeszwie powinien trzymać dobrze na błocie, mokrych kamieniach, piasku, itp.. Na rynku są modele o różnym stopniu "twardości". Znajdziecie buty dość sztywne, wspomagające mięśnie naszych nóg podczas długiego biegania. Na drugim biegunie znajdziecie modele do tzw. naturalnego biegania. Dość miękkie i wymagające od biegacza pewnego przyzwyczajenia.

Membrana Gore-tex? Raczej nie potrzebna. Podczas biegów terenowych będziecie biegali po trawie, błocie, przeskakiwać strumienie (albo przechodzić). W większości przypadków woda dostanie się od góry i waszym zmartwieniem będzie jak wylać tą wodę z butów.

Buty za kostkę na ambitniejsze trekkingi

Od razu uprzedzam, że latem nie chodzę w takich butach po beskidach, Tatrach. Aktualnie mój zestaw obuwia to półbuty podejściowe, dwie pary butów wysokogórskich (jedno i dwuwarstwowe) oraz buty skiturowe na wycieczki narciarskie (Tatry, alpy i beskidy).

Buty za kostkę nie chronią przed obrażeniami wewnętrznymi stawów skokowych, lecz raczej przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Buty trekkingowe za kostkę zdecydowanie polecam na wyjazdy, wyprawy dla osób, które jadą np. do Gruzji i chcą wyjść na Kazbek, ale będą też chodzić na okoliczne szczyty poniżej granicy śniegu. Czyli musimy mieć mocne buty, o w miarę sztywnej podeszwie do których przypniemy raki koszykowe w razie czego. Z drugiej strony but jest w miarę lekki i umożliwia wędrowanie w łatwiejszym (i cieplejszym) terenie.

Trzeba przyznać, że takie buty są dość uniwersalne. Są w miarę lekkie i mocne. Możemy wyjść w nich na proste szczyty nawet zimą (możliwość dopięcia raków). W razie czego nadają się na zimowe wędrówki po Beskidach i Tatrach. Podsumowując może to być korzystny zakup dla ludzi, którzy potrzebują w miarę uniwersalnych butów jednocześnie na lato i - w stopniu łatwym - zimę. Mam tu na myśli trekking na łatwe szczyty. Do wspinania zimowego to raczej ciężko.

Buty trekkingowe czasem w ciągu jednego dnia napotkają warunki z cyklu: deszcz, błoto, śnieg, lód, żwir, mokra trawa, piargi, itp. Muszą być solidne. W grę wchodzą tutaj buty skórzane lub duet skóra-tkanina.

Klasyczny skórzany but charakteryzuje się tym, że jest: dość wysokimi i sztywnymi cholewkami, podeszwą typu wibram, solidnym systemem sznurowania, wysokim językiem.

Aku Tribute GTX to klasyczny but skórzany za kostkę. Opis producenta: Buty trekkingowe wykonane w całości ze skóry, wzmocnione w membraną GORE-TEX® Performance Comfort - cechują się dużą wytrzymałością na uszkodzenia mechaniczne. Wyposażone w trwałą i dobrze amortyzowaną podeszwę Vibram®, dzięki której buty zachowują przyczepność na zmiennych podłożach. Znakomicie sprawdzą się w umiarkowanym terenie górskim, poradzą sobie nawet w zimowych warunkach - z wyłączeniem bardzo niskich temperatur, gdyż nie są ocieplone dodatkowo.

Postęp technologiczny sprawił, że na rynku pojawiły się buty ze skóry i tkaniny. W porównaniu ze skórzanymi są lżejsze, wygodniejsze, szybciej schną i są tańsze. Często jednak będą mniej trwałe. Zapewne też wodoodporność będzie mniejsza (chyba, że posiadają wewnętrzną warstwę z Goretex).

Buty The North Face S3K GTX, czyli kolejny but za kostkę z rodziny Summit Series - para w rozmiarze 42 waży 1164 gramy. Opis producenta: W jego nazwie, podobnie jak to było w przypadku zaprezentowanych w minionych latach S4K, czy S6K (patrz test), zakodowane zostały wskazania co do wysokości, a tym samym warunków, z myślą o których został zaprojektowany. Tym razem mamy do czynienia z modelem do wspinaczki na szczyty o wysokości około 3000 metrów (3K). Zastosowano w nim wodoodporną i oddychającą membranę Gore-Tex, znaną z wspomnianych wyżej modeli wkładkę Northotic Pro+, wyściółkę OrthoLite i technologię stabilizacji TPU Cradle. Podeszwa z Vibramu jest twardsza w okolicach palców. Tzw. „Climbing Zone” pozwala na pewne stawanie na małych stopniach. Odpowiednie wykończenie w okolicach pięty pozwala z kolei na montaż raków półautomatycznych.

Ok, pożądanymi cechami takiego buta górskiego jest:

• Podeszwa typu wibram.
• Wysoko wszyty język + idealnie jeśli połączony jest z cholewką, co zapobiega dostawaniu się wody.
• gumowy rant, zwiększający wodoodporność i trwałość.
• Głębokie sznurowanie i system blokowania sznurówek.

Buty wspinaczkowe w góry

Tutaj wszystko zależy od drogi. Jeśli zamierzamy iść na 10 wyciągową drogę w Tatrach, na której jest sporo łatwego terenu i mamy zapas, to najlepiej będzie wziąć wygodne buty, mogą być kapcie, których używamy na panelu. Tym bardziej, jeśli przez większość czasu będziemy szli na drugiego. Jeśli zamierzamy iść na trudną dla nas drogę, to buty powinny być ciaśniejsze, lecz bez przesady. Idealnie w górach sprawdzają się sznurowane buty, które dodatkowo dobrze „siadają” w rysach i innych dziwnych formacjach, gdzie buty asymetryczne katowałyby nam stopy.

Bardziej zainteresowanych zapraszam do lektury: Buty wspinaczkowe - kilka porad na temat ich doboru.

Przykładowe (Evolv Astroman zaprojektowane przez Petera Crofta) buty dedykowane do całodniowego wspinania w górach. Sznurowane, skórzane, dziurki zapewniające lepszą cyrkulację powietrza. But z wygodną wyściółką materiałową. Dodatkowo, co jest teraz raczej rzadkie na naszym europejskim rynku, but posiada wysoką cholewkę chroniącą kostkę. Ma to na celu chronić stopę w rysach, które w USA dominują.

Tutaj mała wstawka o patencie na wiązanie butów, który może Wam się spodobać ;)

Jakie buty górskie na zimę?

Właściwie jedna z najważniejszych części ekwipunku. Zdecydowanie lepiej nie oszczędzać (za bardzo) na butach, które zazwyczaj są sporym wydatkiem. Z obowiązku przypomnę truizm, że buty powinny być przede wszystkim wygodne (żadnego obcierania pięt, itp.) i ciepłe (w danych warunkach). Pamiętajmy, że najlepiej osobiście przymierzyć dany model i lepiej ostrożnie kupować w internecie (tutaj jest mały poradnik).

Oczywiście wszystko zależy do jakiej aktywności potrzebujemy obuwia.

Do turystyki wysokogórskiej w której będziemy chodzić po górach typu lodowcowego w zupełności wystarczą skórzane buty lub duet skóra-sztuczna tkanina + Goretex. Idealnie jeśli będą posiadały zapięcia pod raki półautomatyczne i ważyć tak do 1,2-1,4 kilograma (para). W ostateczności mogą być jednakże wysokie buty za kostkę, do których przypniemy raki paskowe - na prostsze wycieczki np. zimą w Tatrach. Pamiętajcie jednak, że apetyt rośnie w miarę jedzenia, dlatego być może warto zainwestować od razu w buty pod raki półautomatyczne.

Buty wysokogórskie Scarpa Rebel. Skóra i tkaniny sztuczne. Gumowy otok i zapięcia pod raki półautomatyczne.

Buty Aku Tengu GTX (test można przeczytać tutaj)

Do wędrówek na nartach, czyli skituringu przeznaczone są buty skiturowe, czyli zmodyfikowane buty narciarskie z ruchomymi elementami umożliwiającycmi długi marsz. Skituring jest świetną alternatywą dla chodzenia zimą po górach. Ponieważ do góry podchodzimy na nartach wygodnie, a w dół zjeżdżamy. Jesteśmy o wiele szybsi i mniej się zmęczymy. Szczerze polecam spróbować. Więcej w temacie butów skiturowych przeczytacie tutaj: Jak dobrać buty skiturowe.

Do jednodniowych wspinaczek zimowych w Tatrach wystarczą nam skórzane (z elementami sztucznych tkanin) buty, lecz umożliwiające dopięcie raków automatycznych - podeszwa w nich powinna być bardzo sztywna. Para takich butów najlepiej jak waży do 2 kilogramów (rozmiar 42). But musi być trwały, bo wspinanie jest dość dużym wyzwaniem dla naszego ekwipunku.

Buty The North Face Verto S6K Glacier GTX to jednowarstowe buty stworzone do alpinizmu, wspinania mikstowego i lodowego. Tutaj znajdziesz ich opis i test.

Jednowarstwowe buty - pod raki automatyczne - Meindl Piz Palu Lady GTX.

Do drytoolingu na łatwych drogach, średnio trudnych (pionowe, lekko przewieszone), czyli ogólnie do M7+ w zupełności wystarczą nam buty jednowarstwowe z zapięciami na raki automatyczne. Mocni zawodnicy będą wstanie zrobić w nich nawet większą cyfrę. Byłem świadkiem jak padały tak trudności M10+, więc ogólnie wszystko zależy od zapasu :).

Do trudnego drytoolingu wymyślono jednak specjalne rakobuty, które przypominają nieco buty wspinaczkowe z przykręconymi rakami. Jest to bardzo specjalistyczne obuwie, które polecam do dróg powyżej M7+. Jako, że w Polsce rynek jest bardzo mały, a i ceny nowych rakobutów oscylowały wokół 700 złotych i więcej, to w myśl "Polak potrafi" sporo osób robiło sobie samemu rakobuty lub zlecało to specjalistom. Zachęcam do przeczytania tego tekstu: Rakobuty - test- jak zrobić.

Rakobuty w akcji. Fot. Marcin Nowogródzki

Do wielodniowych wspinaczek górskich będziemy potrzebować już butów bardziej specjalistycznych. Zakłada się, że będą używane parę dni z rzędu, bez możliwości wysuszenia, dlatego powinny posiadać wewnętrzne, wyciągane botki.Większość nowoczesnych modeli posiada getrę, która jest dodatkową ochroną - nie trzeba wtedy nosić również stuptutów i są bardziej wodoodporne. Idealnie jeśli para będzie ważyć w przedziale 2-2,2 kilograma (rozmiar 42).

Dawniej w tym segmencie dominowały plastikowe skorupy z wyciąganym botkiem. Teraz jednak takie buty to mieszanka sztucznych materiałów, skóry i ew. plastiku. Chociaż zdarzają się jeszcze w obiegu plastikowe skorupy, więc jeśli mamy ograniczone możliwości finansowe, zdrowe kolana, a chcemy - bardzo - łoić w terenie wysokogórskim, to ewentualnie można pomyśleć o skorupach.

But The North Fave Verto S6K Extreme to but dedykowany na wielodniowe wspinanie i alpinizm. Getra zapinana na zamek zapobiega wpadaniu śniegu (i trochę izoluje). Taki but posiada wewnętrzny, wyjmowany botek. Ich dłuższy opis znajdziecie tutaj.

Na ambitne wysokogórskie ekspedycje (powyżej 7000 m n.p.m. lub zimowe ekspedycje na góry 4000-7000 m n.p.m.) potrzebujemy specjalistycznych butów. Są bardzo dobrze ocieplone, mają wyciągane botki i zewnętrznego overbota (do kolan, czasem jeszcze ocieplanego pianką).

Buty La Sportiva Olympus Mons Evo, dedykowane na wysokości ok. 8000 metrów. Charakterystyczną cechą wyglądu, jest bardzo wysoka getra zapobiegająca wpadaniu śniegu i izolująca od zimna. Ocieplenia jest tam naprawdę sporo. Botek wewnętrzny można wyjąć i chodzić w nim w namiocie.

Tabelka porównawcza "Jakie buty w góry?"

 Na koniec polecam jeszcze rzucić okiem na artykuł z konkretnymi poradami dla kupujących buty w góry.

Damian Granowski

http://drytooling.com.pl/med/newsletter