Wspinanie to nie tylko wspinaczka sportowa z liną i ekspresami. Rodzajów tej aktywności jest tak wiele, że większość osób podczas swojej kariery spróbuje zaledwie kilku z nich. Zauważyłem, że sporo początkujących wspinaczy nie orientuje się w możliwościach, jakie przed nimi stoją. Z racji tego, że wiele rodzajów wspinaczki zazębia się, postanowiłem zrobić małą rozpiskę, która ma na celu:
- uświadomić początkującym wspinaczom, ile jest dyscyplin wspinaczkowych,
- dać kilka wskazówek na temat istotnych umiejętności osobom, które pragną zostać „uniwersalnymi wspinaczami” (oczywiście chodzi o prowadzenie, bo jeśli mówimy o „wędce”, to nie ma problemu i spróbować może każdy),
- przedstawić ofertę dostępnych kursów,
- podać miejsca, gdzie można uprawiać daną dyscyplinę.
Ten artykuł jest jednym z szerszego cyklu, pt. "Szkoła wspinania" mającego na celu popularyzację bezpiecznych metod wspinania oraz usprawnienie, a co za tym idzie wzrost ogólnego poziomu wspinania. Celem tego "projektu" jest przekazanie/utrwalenie podstawowej wiedzy dla początkujących jak i również różnych patentów dla bardziej zaawansowanych. Uprzedzam jednak, że nie jest to internetowy kurs wspinania, a jedynie uzupełnienie takich kursów + ewentualne przypomnienie. Jeśli myślisz o kursie/sekcjach wspinaczkowych i podoba ci się mój sposób przekazywania wiedzy to zapraszam na stronę kursyskalkowe.pl.
Jeśli jesteś tu pierwszy raz i strona ci się podoba to zajrzyj do artykułu "pierwszy raz na drytooling.com.pl" znajdziesz tam kilka wskazówek, co warto przeczytać na stronie :-). Polecam również zapisać się na newsletter (będziesz dostawał na niego powiadomienia o nowych, wartościowych artykułach. Spamu... raczej nie będzie. Zapraszam również na fb.
Na początek warto powiedzieć, że najbardziej ogólne rozróżnienie to:
1. wspinanie klasyczne, kiedy poruszamy się wyłącznie za pomocą siły własnych mięśni. Sprzęt służy biernie jako zabezpieczenie, czyli tylko do asekuracji (ew. wyłapania lotu),
2. wspinanie techniką sztucznych ułatwień (tzw. hakówka), kiedy wspinacz czynnie używa sprzętu wspinaczkowego (staje na hakach, łapie je ręką czy wręcz zawisa w specjalnych ławeczkach, itp.).
Jeśli któreś wyrażenia w tym artykule są niejasne, to pomocne mogą być dwa artykuły:
Słownik terminów outdoorowych i słownik slangu wspinaczkowego.
Jeśli nie zacząłeś się wspinać, a chciałbyś to polecam zajrzeć tutaj: 10 porad dla początkujących wspinaczy.
Wspinanie sportowe
Bartek Nowak na prowadzeniu na Filarze Wroniej Baszty, Dol. Kobylańska. Fot. Damian Granowski
Najpopularniejszą obecnie dyscypliną wspinaczkową jest bez wątpienia wspinanie sportowe. Polega ono na klasycznej wspinaczce na specjalnie przygotowanych drogach wyposażonych w stałe punkty asekuracyjne (np. ringi i spity), a lina służy głównie jako zabezpieczenie.
Możemy wspinać się na tzw. „wędkę”, czyli tak, że lina asekuruje nas od góry (tak jest zazwyczaj na ściankach wspinaczkowych) lub z dolną asekuracją, tzn. kiedy sami wpinamy linę w przygotowane przeloty.
Wspinanie sportowe można uprawiać na sztucznej ściance wspinaczkowej (znajdziemy ją właściwie w każdym większym mieście) lub w terenie (mówiąc potocznie „w skałkach”). Drogi możemy pokonywać w różnym stylu (tutaj więcej o stylach wspinaczkowych).
W skałach drogi wspinaczkowe zazwyczaj zgrupowane są w sektorach, gdzie znajdziemy od kilku do kilkudziesięciu dróg o różnych trudnościach (więcej o trudnościach dróg w skalach wspinaczkowych). Rejony wspinaczkowe (zbiory sektorów) mogą mieć bardzo różną specyfikę, która w dużej mierze zależy od skały po jakiej się wspinamy (np. wapień, piaskowiec, granit).
Wymagane umiejętności: Przed skałkami opcjonalnie wcześniejsze wspinanie na ściance wspinaczkowej; umiejętność bezpiecznego posługiwania się sprzętem (lub partner wspinaczkowy, który to zrobi za nas).
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs na sztucznej ściance, kurs wspinaczki skalnej (6 dni), kurs pod drogach ubezpieczonych (4 dni)
Warto też regularnie trenować pod okiem instruktora na tzw. sekcjach wspinaczkowych na sztucznych ściankach.
Przykładowe miejsca, gdzie można uprawiać wspinanie sportowe: Właściwie każdy kraj posiada takie miejsca. W Polsce to: Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Sokole, Czarnorzeki. W Europie to np.: Kalymnos (Grecja), Paklenica (Chorwacja), Frankenjura (Niemcy), San Vito Lo Capo (Włochy), Adlitzgraben (Austria), El Chorro (Hiszpania).
Bouldering
Fot. arch. Ocun
Bouldering to odmiana wspinaczki klasycznej, w której wspinamy się na niskie formy (głazy, trawersy, ścianki), nie używając liny wspinaczkowej. Za asekurację służy nam wyłącznie crashpad (gruba mata) i partner (tzw. spotter). Bouldering koncentruje się na robieniu trudnych sekwencji przechwytów. Bardzo często jest uprawiany na sztucznych ściankach.
Wymagane umiejętności: Umiejętność wspinania klasycznego, którą najłatwiej wytrenować na ściance wspinaczkowej (w terenie jest to utrudnione, ponieważ mało jest miejsc oferujących łatwe bouldery dla początkujących).
Potencjalne kursy wspinaczkowe: brak :-)
Ewentualnie można umówić się indywidualnie z instruktorem.
W początkowej fazie warto zapisać się na sekcję wspinaczkową, gdzie pod okiem instruktora nauczymy się podstaw. Jeśli interesujemy się tylko boulderingiem, to poszukajmy takiego, który skupia się właśnie na tej dziedzinie.
Przykładowe rejony do boulderingu: W Polsce: Zimny Dół (okolice Krakowa), Ciężkowice (Małopolska), Góry Sokole. W Europie: Fontainebleau (Francja), Magic Woods (Szwajcaria), Val di Mello (Włochy).
Free Solo (na żywca)
Michał Król soluje kluczowy wyciąg Hobrzańskiego na Mnichu. Fot. Adam Kokot
Potocznie wspinanie na żywca, czyli bez liny, po drogach wspinaczkowych. Odpadnięcie ma zazwyczaj poważne, jeśli wręcz nie ostateczne, skutki. Dopuszczalne są buty wspinaczkowe i magnezja. Bardzo niewielu wspinaczy działa w ten sposób regularnie. Warci wymienienia są John Bachar, Steph Davis, Patrick Edlinger, Alex Honnold, Alex Huber, Dan Osman, Dean Potter. Na krajowym podwórku niezłymi żywcami popisali się: Piotr Korczak, Wojciech Kurtyka, Ryszard Malczyk, Andrzej Marcisz.
Ciekawą odmianą Free Solo jest Free B.A.S.E., który polega na wspinaniu się ze spadochronem. Jeśli ściana jest w miarę przewieszona, to powyżej 100 metrów jesteśmy względnie bezpieczni ;).
Wymagane umiejętności: krzepkie trzymanie się skały i nieodpadanie :-)
Potencjalne kursy wspinaczkowe: :-D
Przykładowe rejony: Dowolny... byle skała miała więcej niż 10 metrów i lądowanie gorsze niż trawnik. Inaczej to bouldering ;-).
DWS
Deep Water Solo na Majorce. Fot. 4hdwallpapers.com
Czyli Deep Water Solo - wspinanie bez liny na nadmorskich przewieszonych klifach. W razie odpadnięcia spadamy do wody. Takie skrzyżowanie żywcowania i boulderingu. Odpadnięcie zazwyczaj jest bezpieczne (do pewnej granicy).
Ta granica zależy od wysokości odpadnięcia nad taflą wody. Przyjmuje się, że loty do 10 metrów mogą być bolesne, ale są w miarę bezpieczne. 10-20 metrów to już wysokość, z której niekontrolowany upadek zakończony uderzeniem o wodę może skończyć się wewnętrznymi urazami. Jeśli zaś wspinasz się na 30-40-metrowe klify, niewiele różni się to od Free Solo ;).
Wymagane umiejętności: wspinanie w przewieszeniu, skoki do wody i pływanie ;)
Potencjalne kursy wspinaczkowe: raczej obozy wspinaczkowe w danym rejonie
Przykładowe rejony: Hvar (Chorwacja), Majorka, Wielka Brytania (nadmorskie klify), Turcja, Tajlandia.
Wspinanie tradycyjne
Magdalena Trólka na Malinowej Rysie V+ w Rudawach. Fot. Damian Granowski
O ile żywcowanie i DWS to raczej niszowe odmiany , tak wspinanie tradycyjne od lat jest w miarę popularne. W skrócie - to wspinaczka klasyczna, ale w przeciwieństwie do wspinaczki sportowej działamy na drogach bez przygotowanych stałych punktów asekuracyjnych - musimy sami je założyć.
„Przeloty” mogą być zrobione z kości (friendy, heksy, rocksy) lub z naturalnych punktów (pętle na uchach skalnych, drzewach). Możliwości jest wiele, aleograniczeniem są formacje skalne – musimy wybierać takie, gdzie da się osadzić przelot (np. rysy). Gładkie płyty nie dają takiej szansy, więc często na drogach wspinaczkowych występuje mieszana asekuracja - w płytach są stałe punkty, a w rysach zakładamy własne.
Wymagane umiejętności: rekomendowane jest wcześniejsze wspinanie po drogach ubezpieczonych oraz umiejętność bezpiecznego osadzania własnej asekuracji
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs wspinaczki skalnej (6 dni), kurs wspinaczki tradycyjnej (4 dni)
Przykładowe rejony: W Polsce: Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Sokole.
Wspinanie wielowyciągowe
Mateusz Kołodziej prowadzi ostatni wyciąg Żubra III+ na Krzywej Turni w Sokolikach. Fot. Damian Granowski
Wspinanie w skałkach zazwyczaj oznacza ściany o wysokości do 30-40 metrów. Lina 60-70 metrów złożona na pół umożliwia opuszczenie się do podstawy takiej ściany po ukończeniu drogi. Jeśli jednak ściana ma 100-300 metrów lub więcej (nawet kilka kilometrów), to drogę wspinaczkową musimy podzielić na odcinki (zwane wyciągami) zazwyczaj o długości liny. Każdy taki wyciąg kończy się stanowiskiem. Przykładowo 300-metrową ścianę możemy przejść na 5 wyciągów (lina 60 metrów).
W praktyce długość wyciągów może być różna na skutek ukształtowania terenu, miejsc na stanowiska, ilości sprzętu, długości liny, tarcia liny o skałę, itp.
Drogi wielowyciągowe mogą być obite, nieobite (na własnej asekuracji) lub z mieszaną asekuracją. Ciężko powiedzieć, których jest najwięcej, lecz spokojnie każdy znajdzie coś dla siebie.
W tym artykule rozdzielam wspinanie wielowyciągowe od górskiego. Co prawda wspinanie w górach to zazwyczaj wielowyciągi, lecz warto zaznaczyć, że na świecie (również w Polsce) jest wiele rejonów, gdzie możemy powspinać się wielowyciągowo w terenie, gdzie zagrożeń obiektywnych, typowych dla gór, jest o wiele mniej. Podejścia są krótkie, a zejście z wierzchołka łatwe.
Podsumowując, wspinanie wielowyciągowe jest dobrym wprowadzeniem do wspinania w górach.
Wymagane umiejętności: rekomendowane jest wcześniejsze wspinanie po drogach ubezpieczonych, umiejętności sprzętowe (takie jak zjazdy na linie, budowanie stanowisk, itp.), umiejętności bezpiecznego osadzania własnej asekuracji.
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs wspinaczki skalnej (6 dni), kurs wspinaczki po drogach ubezpieczonych (4 dni), kurs wspinaczki tradycyjnej (4 dni), kurs wspinaczki wielowyciągowej, kurs taternicki
Przykładowe rejony: W Polsce: Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Sokole. W Europie: Hollentall (Austria), Paklenica (Chorwacja), Arco (Włochy), Verdon (Francja), Meteory (Grecja).
Wspinanie górskie
Autor na pierwszym wyciągu (od rampy) Wielkiego Zacięcia. Fot. Kacper Tekieli
Kolejnym etapem jest wspinanie wielowyciągowe w górach. W polskich Tatrach przyjęło się mówić „taternictwo”. W Alpach byłby to „alpinizm”, chociaż trzeba zwrócić uwagę, że tym terminem określa się również np. wejście na Mont Blanc, gdzie trudności wspinaczkowych nie ma. Dla mnie tego typu działalność należałby raczej nazywać zaawansowaną turystyką wysokogórską.
Mówiąc o wspinaniu w górach, mam na myśli wspinanie na skalne ściany, gdzie do pokonania jest min. kilka wyciągów. Występuje tu już sporo zagrożeń obiektywnych. Nierzadko wyzwaniem będzie samo dotarcie pod ścianę, a zrobienie drogi najłatwiejszą częścią :-).
Przykładowo w Alpach będziemy musieli podejść lodowcem (czasem poświęcając na to cały dzień), pokonać szczelinę brzeżną, zrobić drogę (mając w plecaku cały sprzęt) i zejść łatwiejszą drogą z wierzchołka.
Wymagane umiejętności: zdecydowanie musimy umieć się wspinać, do tego umiejętności sprzętowe (takie jak zjazdy na linie, budowanie stanowisk, itp.), bezpieczne osadzanie własnej asekuracji, orientacja w terenie, przygotowanie do turystyki górskiej
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs wspinaczki skalnej (6 dni), kurs wspinaczki po drogach ubezpieczonych (4 dni), kurs wspinaczki tradycyjnej (4 dni), kurs wspinaczki wielowyciągowej, kurs taternicki, kurs turystyki wysokogórskiej
Przykładowe rejony: W Polsce: Tatry. W Europie: Hollentall (Austria), Paklenica (Chorwacja), Alpy (np. rejon Chamonix), Lofoty (Norwegia), Dolomity (Włochy).
Wspinaczka hakowa
Fot. www.fotoglz.com
Jak już wcześniej było mówione: hakówka to wspinanie techniką sztucznych ułatwień, kiedy wspinacz czynnie używa sprzętu wspinaczkowego (staje na hakach, łapie je ręką czy wręcz zawisa w specjalnych ławeczkach, itp.).
Według tej definicji skorzystanie z jednego haka na 500-metrowej drodze będzie już nieklasyczne. W praktyce mówi się wtedy, że drogę zrobiono z jednym miejscem A0. Dziś termin „hakówka” jest używany dla dróg, na których jest kilka wyciągów (lub wszystkie), na których niezbędne jest stosowanie skomplikowanej techniki (np. wieszanie się w ławeczkach, podchodzenie na nich) i korzystanie z wielu różnych haków wbijanych za pomocą młotka. Żeby zyskać pełniejszy obraz, jak może wyglądać poważna hakówka (np. na wielkich ścianach typu Yosemite), polecam zobaczyć opis skali hakowej.
Hakówka niszczy skałę. Od wbijania i wybijania haków powstają tzw. „hakodziury”. W dolinie Yosemite wymyślono hakówkę w stylu „clean”, czyli za pomocą kości pasywnych i mechanicznych. Oprócz tego, że nie niszczy skały, to często jest szybsza.
Wymagane umiejętności: wszystko co do wspinania górskiego plus umiejętność haczenia
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs taternicki, kurs hakówki
Przykładowe rejony: W Polsce: Tatry. W Europie właściwie w każdym górskim rejonie
Bigwall
Fot. Gordon Wiltsie
Wspinanie na „wielkich ścianach”, na których przejście zwykły zespół potrzebuje kilku dni, np. niemal kilometrowa ściana El Capitana. Do pokonania The Nose wspinacze potrzebują 2-4 dni (najdłuższy atak bigwallowy, o którym słyszałem, trwał 36 dni – z tym, że nie w Yoskach). Taki czas wspinania sprawia, że trzeba wziąć ze sobą dużo szpeju, prowiantu, wody i sprzętu biwakowego. Oprócz samego wspinania (często hakowego) wyzwaniem jest tu cała logistyka. Chyba najbardziej charakterystycznym elementem bigwalla jest podwieszany namiot, tzw. „portaledge”.
Wymagane umiejętności: wszystko co we wspinaniu górskim + hakówka + znajomość logistyki na takich ścianach
Potencjalne kursy wspinaczkowe: brak. Jedynie własne doświadczenie lub umówienie się z instruktorem na indywidualny kurs.
Przykładowe rejony: Alpy (trudne i długie drogi), USA (Yosemite – mekka bigwalla), Norwegia
Taternictwo jaskiniowe
Fot. wikipedia.org
Nikt nie powiedział, że pod ziemią nie można się wspinać. Taternictwo jaskiniowe charakteryzuje się pokonywaniem jaskiń przy pomocy różnych technik. Zazwyczaj są to zjazdy, podchodzenie na linie, ale występuje również wspinanie. Podziemny świat potrafi zaskoczyć urodą i być może będzie ciekawym przerywnikiem, od "działalności powierzchownej".
Wymagane umiejętności: poruszanie się po jaskiniach
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs taternictwa jaskiniowego
Przykładowe rejony: W Polsce: Jura, Tatry. W Europie: Słowenia, Francja, Austria
Drytooling
Wojciech Radzik podczas drytoolingu w Letanovskim Mlynie. Fot. Damian Granowski
Przechodzimy do wspinania zimowego. Drytooling to sportowe wspinanie z rakami i czekanami. Zasady są podobne jak w klasycznej wspinaczce sportowej, lecz podczas wspinania z dziabkami mięśnie działają trochę inaczej, a do tego musimy nauczyć się wyczuwać, czy czekan dobrze „siedzi”.
Wspinamy się na obitych drogach w rejonach specjalnie do tego przeznaczonych. NIE MOŻNA wspinać się na klasycznych drogach sportowych.
Wymagane umiejętności: Trzeba już trochę umieć się wspinać i mieć obycie na klasycznych drogach sportowych.
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kursy drytoolowe
Przykładowe rejony: W Polsce: Zakrzówek, góra Wdżar, Janówek, Częstochowa, Kadzielnia, Bula pod Bandziochem. W Europie: Kandersteg (Szwajcaria), Wieczny Deszcz (Słowacja).
Wspinanie w lodzie
Olga Kosek podczas wspinaczki na Zahradkach. Fot. Damian Granowski
Wspinaczka lodowa polega głównie na pokonywaniu lodospadów (zamarzniętych wodospadów) za pomocą raków i czekanów. Asekurujemy się ze śrub lodowych, które wkręca się w lód.
W górach typu alpejskiego możemy również wspinać się w lodzie, który jednak nie tworzy się przez zamarzanie potoków, tylko wskutek przemian śniegu pod wpływem temperatury.
Lodospady mogą być zarówno jedno-, jak i wielowyciągowe. Warunki są bardzo zmienne, więc takie wspinanie wymaga dużo doświadczenia. Dla poszerzenia horyzontów polecam zapoznać się ze skalą trudności lodowych.
Wymagane umiejętności: Koniecznie musimy umieć wspinać się na wielowyciągówkach (na dłuższych lodospadach). Wskazane jest doświadczenie w drytoolingu.
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs wspinaczki lodowej (zazwyczaj dwa stopnie), nie zaszkodzi kurs drytoolingu.
Przykładowe rejony: Tatry (głównie słowackie), Głuszyca Górna. Dalej: Norwegia, Maltatal (Austria), Kandersteg (Szwajcaria), Chamonix (Francja), Dolomity (Włochy).
„Sportowe” wielowyciągówki mikstowe
Michał Dorocicz i Agnieszka Kęcka na Cryophobii (M7+ WI5+) w Canadian Rockies. Fot. Damian Granowski
Pod tym terminem mam na myśli wspinanie na wielowyciągowych drogach mikstowych, gdzie występuje wspinanie lodowe oraz obite skalne pasaże pokonywane metodą drytoolingu.
Jest na świecie trochę tego typu dróg i grupa osób, które lubią się w coś takiego bawić. Jest to raczej trudna zabawa, ponieważ taki teren jest zazwyczaj pionowy lub przewieszony.
Oczywiście zagrożeń jest więcej niż na klasycznych sportowych wielowyciągówkach.
Wymagane umiejętności: Koniecznie musimy umieć wspinać się na wielowyciągówkach (i na dłuższych lodospadach). Wskazane jest spore doświadczenie i zapas sił w drytoolingu i wspinaniu lodowym.
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs wspinaczki lodowej (zazwyczaj dwa stopnie), kurs drytoolingu
Przykładowe rejony: Tatry (głównie słowackie), Norwegia, Maltatal (Austria), Kandersteg (Szwajcaria), Chamonix (Francja), Dolomity (Włochy).
Alpinizm techniczny (wspinanie mikstowe w górach)
Mikołaj Pudo na drugimy wyciągu Stanisławskiego na Małym Kieżmarskim Szczycie. Fot. Damian Granowski
Osobną dziedziną jest górskie zimowe wspinanie wielowyciągowe. Działamy w mikstowym terenie (skała, śnieg, lód, zamarznięte trawy, itp.) przy użyciu raków i czekanów, zazwyczaj na własnej asekuracji, więc wspinaczka jest bardziej wymagająca. Wszystko to robimy w górskim terenie, dochodzą zatem różne zagrożenia obiektywne (lawiny, spadające seraki, wysokość, lodowce, załamania pogody, zimno).
Oprócz umiejętności technicznych musimy wykazać się doświadczeniem, wytrzymałością, siłą fizyczną i spiąć to wszystko w całość bez ofiar śmiertelnych.
Wymagane umiejętności: Koniecznie musimy umieć wspinać się na wielowyciągówkach, na własnej asekuracji, w lodzie, drajtulowo w skale. Do tego umieć poruszać się w terenie zagrożonym lawinami.
Potencjalne kursy wspinaczkowe: kurs wspinaczki skalnej, kurs taternictwa (letni), kurs wspinaczki lodowej (zazwyczaj dwa stopnie), kurs drytoolingu, kurs lawinowy, kurs turystyki wysokogórskiej, kurs taternictwa zimowego
Przykładowe rejony: Tatry, Alpy Norwegia, Maltatal (Austria), Kandersteg (Szwajcaria), Chamonix (Francja).
Alpinizm techniczny w górach wyższych niż 6000 metrów
Ian Welsted podczas podejścia pod ścianę K6 West. Fot. Rafał Sławiński
To najpoważniejsza forma alpinizmu. Oprócz wszystkich zagrożeń obiektywnych spotykanych we wcześniej wymienionych dyscyplinach, musimy się zmierzyć również z wpływem wysokości i skalą gór wysokich.
Wspinanie odbywa się za pomocą raków i czekanów, nierzadko klasycznie. W większości jednak będzie to pokonywanie „łatwego” terenu. Wymagana jest duża siła i wytrzymałość.
Możliwości pomocy z zewnątrz są mocno ograniczone. W razie wypadku mogą nas uratować jedynie partnerzy lub osoby z bazy (jeśli mają odpowiednie umiejętności). W każdym razie na pomoc będziemy musieli długo czekać.
Wymagane umiejętności: Wszystko po trochu. Może z wyjątkiem bigwallów, boulderingu, wspinaczki sportowej (na wysokim poziomie).
Potencjalne kursy wspinaczkowe: wszystkie w. w. :-)
Przykładowe rejony: Himalaje, Karakorum, Hindukusz, Pamir.
Kończąc ten przydługi artykuł, mam nadzieję, że każda z czytających te słowa osób znajdzie odpowiednią dyscyplinę dla siebie. Jeśli jesteście znudzeni wspinaniem, to może warto poeksplorować nowe formy wspinaczki. Trochę tego jest...
Damian Granowski
Kilka linków na koniec:
