4. Lawiny! - 10 patentów na zimę

"Ekspercie pamiętaj o tym, że lawina może nie wiedzieć, że jesteś ekspertem" Werner Munter

Powyższy cytat wpajany na wszelakich kursach lawinowych, doskonale obrazuje Nam, to że lawiny są jednym z największych niebezpieczeństw jakie mogą nas spotkać zimą w górach typu alpejskiego. Jedynym sposobem na to aby uniknąć zagrożenia lawinami, jest pozostanie w domu... ale nie o to chyba chodzi.

Lawina w Chamonix

Lawina pyłowa pod Mont Blanc. Fot. Jonathan Griffith

Znowu warto napisać, że w tym artykule pobieżnie zarysujemy temat lawin. Przed przyszłą zimą mamy zamiar ten temat rozwinąć, w cykl artykułów.
Najlepszym sposobem na zgłębienie tematu lawin jest udział w szkoleniu lawinowym (aktualnie na rynku jest mnóstwo możliwości udziału w takim szkoleniu). 2-3 dniowe szkolenie uzmysłowi Nam, jak bardzo ważna jest umiejętność unikania lawin, oraz (czego nikomu nie życzymy) jak zachować się podczas zejścia lawiny.

Przyczyny powstawania lawin:

Przyczyn może być naprawdę wiele...zbyt wiele, od podcięcia deski śnieżnej przez narciarza, po samoistne zejście lawiny.

Więcej o powstawaniau lawin przeczytacie tutaj

Taktyka

Przede wszystkim nabycie niezbędnych umiejętności na kursach lawinowych.

Po tym możemy zacząć się bawić w szacowanie ryzyka lawinowego według metod takich jak: Metoda 3x3, oraz Metoda Redukcyjna.

3x3

Metodę tę stworzył Werner Munter, prowadząc przez wiele lat badania, obserwacje lawin, i analizując wypadki lawinowe.

3 Czynniki / 3 Filtry	Śnieg / Pogoda	Teren	Czynnik ludzki
Regionalny Określenie możliwości terenowych i czasowych odbycia wycieczki skiturowej.	Raport o zagrożeniu lawinowym, prognoza pogody, informacja lokalna, itp.	Użyj mapy w skali 1:25,000, przewodników dot. okolicy, zdjęć, własnej wiedzy.	Z kim idziesz? Umiejętności! Sprzęt! Osoba odpowiedzialna!	ZDOBYTE INFORMACJE
Lokalny Ocena wzrokowa okolicy, wybór konkretnej trasy i tras alternatywnych.	Generalne warunki śniegowe, kierunek i prędkość wiatru, ilość świeżo spadłego śniegu, inne zjawiska, widzialność, temperatura.	Sprawdź informacje otrzymane ostatnio, np. rzeźba terenu, nachylenie zboczy, trasy narciarskie, itp., czy są tam faktycznie trasy narciarskie? Jak dużo i kiedy ostatnio przetarte?	Kto jest w Twojej grupie? Czy każdy ma sprzęt lawinowy i nadajniki lawinowe z sobą? Czasowy plan wycieczki! Zostawiłeś wiadomość o planowanej trasie wycieczki?	OBSERWACJE PRZED USTALENIEM TRASY
Miejscowy Dokładna ocena bezpieczeństwa na rozpatrywanym fragmencie trasy (zbocza).	Sprawdź ilość świeżego śniegu, widzialność, nasłonecznienie, oszacuj możliwość zejścia "desek śnieżnych", jaka jest spójność śniegu? Czy widzisz lawiny/zsuwy śnieżne?	Co jest powyżej i poniżej Ciebie: najstromsza część zbocza, bliskość grani, nawiane poduchy śnieżne? Jaka jest stabilność pokrywy śnieżnej?	Zmęczenie, zdyscyplinowanie grupy, technika, odległości pomiędzy osobami, jaka jest szerokość trasy? Myśl!	IŚĆ ALBO NIE IŚĆ

Metoda redukcyjna

Zanim zaczniesz na serio używać tej metody, powinieneś wiedzieć o lawinach znacznie więcej!
Idea tej metody jest następująca: bierzemy określony stopień zagrożenia lawinowego, któremu przypisana jest wartość Potencjalnego Zagrożenia (tabela 2), następnie określamy Współczynniki Redukcji dla poszczególnych klas (tabela 3) i podstawiamy do wzoru (ponieważ współczynniki są niezależne od siebie, mnożą się).

Otrzymując wynik mniejszy od 1 możemy uznać, że ryzyko jest niewielkie i spokojnie możemy iść. Wynik równy 1 oznacza, że powinniśmy przyjrzeć się dodatkowym czynnikom, albo dokładniej przeanalizować sytuację i wtedy podjąć decyzję. Wynik większy od jedności oznacza, że należy raczej zostać w domu lub zaplanować inną trasę wycieczki.

Formuła obliczenia ryzyka:

Stopień	Zagrożenie lawinowe	Potencjalne zagrożenie (do wzoru)
1	małe	2
2	umiarkowane	4
3	znaczne	8
4	duże	16
5	bardzo duże	32

Współczynniki Redukcji (WR) i ich kombinacje
Nr 1	redukcja za omijanie zboczy o nachyleniu 35-39 stopni	WR 2	klasa pierwsza
albo Nr 2	redukcja za omijanie zboczy o nachyleniu 35 stopni	WR 3
albo Nr 3	redukcja za omijanie zboczy o nachyleniu 30-34 stopni	WR 4
Przy znacznym zagrożeniu lawinowym musi zostać wybrany WR z klasy pierwszej.
Nr 4*	redukcja za unikanie zboczy o wystawie północnej (NW-N-NE)	WR 2	klasa druga
albo Nr 5*	redukcja za unikanie zboczy o wystawie WNW-N-ESE	WR 3
albo Nr 6*	redukcja za trzymanie się z dala od znanych z lawin obszarów	WR 4
(i dodatkowo) Nr 7	redukcja za zbocze ciągle rozjeżdżone przez narciarzy	WR 2
Z klasy drugiej WR nie sprawdzają się (nie należy ich uwzględniać) w warunkach wiosennych i przy mokrym śniegu.
Nr 8	redukcja za dużą grupę (> 4 osoby) w odstępach	WR 2	klasa trzecia
albo Nr 9	redukcja za małą grupę (2-4 osoby)	WR 2
albo Nr 10	redukcja za małą grupę (2-4 osoby) w odstępach	WR 3
Odległości pomiędzy podchodzącymi w grupie: minimum 10m przy podejściu, przy zjeździe większe.

* jeśli stwierdzisz, że jest równie niebezpiecznie na wszystkich ekspozycjach stoków, to współczynników nr od 4 do 6 nie bierzesz w ogóle pod uwagę (a więc często np. po dużym opadzie świeżego śniegu)

Uwagi:

Nachylenie zbocza to nachylenie najbardziej stromej jego części.
Przy dużym zagrożeniu lawinowym Metody Redukcyjnej nie należy stosować !!!
Nie podchodź bezkrytycznie do powyższej metody, najpierw przeanalizuj i zrozum dokładnie tabele i znaczenie współczynników, potem dopiero podstawiaj liczby do wzoru.

Zestaw ABC

Aby poruszać się w górach w miarę bezpiecznie, potrzebujemy paru rzeczy takich jak zdrowy rozsądek, wiedza, doświadczenie, sprzęt itp.
W terenie zagrożonym lawinami zdecydowanie potrzebujemy tzw. "Świętej trójcy", czyli detektora, sondy i łopaty. Bez tego sprzętu raczej nie mamy dużych szans aby odnaleźć i ewentualnie uratować towarzysza wyprawy. I na odwrót inni nie będą mogli uratować naszych 4 liter spod lawiny;)
Sam sprzęt to jednak tylko kawał złomu, potrzebny jest człowiek który to UMIE obsługiwać, dlatego jeszcze raz zapraszamy do wybrania się na kurs lawinowy.
Tutaj możecie sobie przetestować online szukanie zasypanego w lawinie ;)

Pomoc

Sami nie będziemy w stanie zapewnić fachowej pomocy medycznej, dlatego bardzo ważne jest wezwanie TOPRu do wypadku. Poniżej informacje które jeśli udzielimy ich precyzyjnie, to zwiększą szansę na szybką i skuteczną pomoc.:

Zgłoszenie wypadku:

Kto zgłasza wypadek? (nazwisko, nr. telefou, skąd dzwoni)
Co się stało?
Gdzie zdarzył się wypadek?
Kiedy się zdarzył wypadek?
Ile osób jest poszkodowanych, zasypanych?
Ile osób może pomóc przy akcji (oraz czy mają zestaw ABC)
Jaka jest pogoda na miescu wypadku? Czy jest "lotna" pogoda?

Przydatne adresy i telefony

topr.pl - Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie ratunkowe
tel. SOS +48 601 100 300, tel. +48 18 20 63 444

laviny.sk - Horska Zachranna Sluzba
tel. SOS 18 300, tel. +421 44 559 16 95

gopr.pl - Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
tel. SOS +48 601 100 300t

Komunikaty pogodowe:
pogodynka.pl
imgw.pl
new.meteo.pl

Autor: Damian Granowski

Autor opracowania nie bierze odpowiedzialności za ewentualne wypadki przy używaniu opisanych tutaj metod. Artykuł jest tylko pobieżnym zarysowaniem tematu lawinoznawstwa.