Jaką uprząż wspinaczkową kupić?

Uprząż wspinaczkowa jest, obok liny, butów i przyrządu asekuracyjnego, podstawowym wyposażeniem wspinacza (no chyba, że uprawiasz buldering). Na polskim rynku jest kilkadziesiąt różnych modeli uprzęży dedykowanych do różnych zastosowań wspinaczkowych, ale jest też spore odgałęzienie w postaci uprzęży do prac wysokościowych.

Ten artykuł jest jednym z szerszego cyklu, pt. "Szkoła wspinania" mającego na celu popularyzację bezpiecznych metod wspinania oraz usprawnienie, a co za tym idzie wzrost ogólnego poziomu wspinania. Celem tego "projektu" jest przekazanie/utrwalenie podstawowej wiedzy dla początkujących jak i również różnych patentów dla bardziej zaawansowanych. Uprzedzam jednak, że nie jest to internetowy kurs wspinania, a jedynie uzupełnienie takich kursów + ewentualne przypomnienie. Jeśli myślisz o kursie/sekcjach wspinaczkowych i podoba ci się mój sposób przekazywania wiedzy to zapraszam do kontaktu.

Trafiając tutaj jesteś pewnie osobą, która zastanawia się jaką uprząż wspinaczkową wybrać? Zapewne masz już za sobą etap początków wspinaczki (kurs lub ścianka), gdy nie byłeś pewny czy warto inwestować sprzęt wspinaczkowy.

Uprząż Hirundos firmy Petzl, dedykowana do wspinaczki sportowej

Zacznijmy w takim razie od budowy uprzęży wspinaczkowej. Na rynku znajdziecie uprzęże biodrowe, uprzęże piersiowe i kompletne uprzęże.

Mariusz Lange na wyciągu M6- doprowadzającym pod Popradzki Okap. Spora ilość sprzętu asekuracyjnego, wymaga dosyć dużych "szpejarek" Fot. Damian Granowski

Uprząż biodrowa

Najczęściej spotykany typ uprzęży. Zbudowana jest z pasa biodrowego i dwóch pasów udowych (zazwyczaj regulowanych). Całość połączona jest pętlą, zwaną łącznikiem. Na bokach pasa biodrowego przyszyte są 2-4 pętle na sprzęt, które w żargonie wspinaczkowym nazywane są szpejarkami. Pas biodrowy spina się metalową klamrą. Jeszcze kilka lat temu popularne były uprzęże z pasami, które przewlekało się dwukrotnie przez klamrę (tak aby zniknął napis „danger” i wystawało co najmniej 5-8 cm taśmy). Na dzień dzisiejszy o wiele popularniejsze są uprzęże z „szybkimi klamrami”, które tworzą całość z pasem biodrowym i można je szybko zapiąć. Last but not least – takie szybkie klamry są bezpieczniejsze.

Uprząż biodrowa Jasper CR 4 firmy Camp

Uprząż piersiowa

Zbudowana jest z pasów obejmujących barki i spinanych liną na piersi. Nie jest ona stosowana samodzielnie, lecz tylko w połączeniu z uprzężą biodrową. System tych dwóch uprzęży sprawdza się w górach, gdzie potencjalne obrócenie głową w dół mogłoby mieć fatalne konsekwencje (w skałkach też może mieć, ale ryzyko jest relatywnie mniejsze). Sytuacja taka może się wydarzyć, jeśli będziemy wspinać się z ciężkim plecakiem.

Uprząż piersiowa Vario Chest firmy Black Diamond

Uprząż piersiowa Voltige (Petzl)

Uprząż kompletna

Uprząż pełna firmy Petzl

Połączenie uprzęży biodrowej i piersiowej. Dobrze zabezpiecza przed odwróceniem głową w dół oraz zmniejsza siły działające na korpus wspinacza podczas hamowania lotu. Pomimo tego nie jest zbyt popularna, ze względu na niewygodę. Ciężko w takiej uprzęży zmienić ubranie, krępuje ruchy i jest dość niewygodna. Waży też trochę więcej. W sumie podobna sytuacja jak z kaskiem wspinaczkowym. Uprzęże kompletne nadal są popularne wśród najmłodszych adeptów wspinaczki. Małe dzieci nie mają jeszcze tak rozwiniętej budowy ciała w biodrach, więc dla nich te uprzęże świetnie się sprawdzają.

Ciekawy patent firmy Petzl dla małych adeptów wspinaczki. Uprząż biodrowa Macchu + uprząż piersiowa "Body"

Na rynku dostępne są modele uprzęży męskich i damskich. Do niedawna wszystko było Unisex (czyt. raczej męskie). Dziś kobiety mogą wybierać wśród kilkunastu modeli dedykowanych specjalnie im. Co ma swoje uzasadnienie, ponieważ mają trochę inną budowę ciała.

Model Supernova firmy Camp. Dedykowany dla Pań

A tak drzewiej bywało… Zanim wymyślono uprząż to wiązano się liną bezpośrednio wokół pasa, a później pod pachami. Loty groziły poważnymi obrażeniami kręgosłupa i żeber. Dłuższe wiszenie powodowało nacisk na przeponę, a w konsekwencji uduszenie. Na zdjęciu Wiesław Stanisławski na wierzchołku Jaworowego Rogu (1932 rok). Fot. H. W. Mogilnicki

Powyżej Wanda Rutkiewicz na Krzywej Turnii w Sokolikach. Funkcję uprzęży piersiowej pełni kilka kawałków liny zszytych w jedno. Brak uprzęży biodrowej. Fot. wikipedia.org

OK, pierwsze co to musisz się zastanowić jaki rodzaj wspinaczki chcesz uprawiać. Wspinanie to tak zróżnicowany sport, że całkiem możliwe iż będziesz chciał spróbować wielu rodzajów.

Uprząż uniwersalna Petzl Corax

Każda z tych dyscyplin stawia trochę inne wymagania uprzężom, co nie oznacza, że uprząż do wspinaczki sportowej nie sprawdzi się w skialpinizmie, czy zimowej wspinaczce górskiej. Pewne rozwiązania mogą być niekoniecznie dobre dla danej dyscypliny, ale ogólnie powinno być OK :-).

Wspinaczka ściankowa i sportowa

Tutaj najlepiej sprawdzają się uprzęże biodrowe dedykowane specjalnie do sportu. Charakteryzuję się tym, że są lżejsze, węższe, zdarza się, że pasy udowe nie mają regulacji i ilość szpejarek czasem ogranicza się do 2 sztuk.

Spowodowane jest to tym, że na drogach obitych potrzebujemy mniej sprzętu, krócej wisimy w uprzęży i jesteśmy ubrani w mniej warstw odzieży. Dzięki temu budowa takich uprzęży może być minimalistyczna.

Uprząż Camp Energy dedykowana do wspinaczki sportowej

W takich uprzężach często montuje się plastikowe szpejarki, które są wyprofilowane. Wygodniej się z nich wypina/wpina ekspresy, aczkolwiek są mniej trwałe niż materiałowe i zdarzało się, że pękały po kilku latach użytkowania. Potencjalnie trwalszym wyborem będą szpejarki materiałowe.

Dla dzieci powyżej 10 lat przeznaczone są również specjalne uprzęże biodrowe (patrz uprząż Macchu).

Wspinaczka górska (latem na własnej asekuracji. Również wielowyciągowo)

W górach i skałkach wspinając się na własnej spędzimy sporo czasu wisząc w uprzęży oraz ilość szpeju wspinaczkowego będzie znacznie większa. Lepiej będą się sprawdzać uprzęże, które mają 4 duże szpejarki. Czasem można dostać modele z większą ilością szpejarek, co ma sens, jeśli planujemy wspinać się np. zimowo, hakowo. Dla naszej wygody duże znaczenie będzie miało to, że pasy udowe i pas biodrowy będą szersze, a co za tym idzie, wygodniejsze podczas używania. Takie modele mają też większe możliwości regulacji (jeśli np. będziemy musieli ubrać więcej warstw ubrań. O tym jak się ubrać na wspinanie w górach wspominam w osobnym artykule). Pasy udowe mają klamerki, które pozwolą je dopasować. W niektórych modelach można spotkać nawet pasy biodrowe z dwoma klamrami, tak aby móc jeszcze lepiej dopasować uprząż np. w przypadku zakładania kurtki.

Uprząż Black Diamond Chaos dedykowana dedykowana do wspinaczki tradycyjnej

Czytając powyższy akapit możesz odnieść wrażenie, że waga ma małe znaczenie przy takiej uprzęży. Nic bardziej mylnego. Tym bardziej musisz wybrać taką, która ma być lekka. Zapewne trzeba będzie pójść na kompromis, ale warto dobrze poszukać i wybrać coś lekkiego. Osobiście od dobrych paru lat używam lekkiej uprzęży Neptun firmy Mad Rock (już niedostępna w sprzedaży), która nie jest zbyt wygodna, ale jest przede wszystkim lekka.

Wspinanie wielowyciągowe zimą (lodospady, góry, mikst)

Przy wspinaczce mikstowej dochodzi jeszcze więcej sprzętu i ciuchów na sobie. Ogólnie kierujcie się wskazówkami jak przy uprzężach do letniej wspinaczki górskiej + poniższy akapit.

Warto zakupić uprząż z specjalnymi otworami na plastikowe karabinki sprzętowe (np. Carrytool firmy Petzl), które wpina się wg specjalne szlufki z materiału. Można na nich transportować zimą śruby lodowe, haki, młotek, itp.

Uprząż Black Diamond Xenos dedykowana do wspinaczki zimowej. Zwróć uwagę na karabinek sprzętowy koło szpejarek

Uprząż Climbing Technology Ascent dedykowana do wspinania górskiego. Ciekawostką jest 6 szpejarek. Wkrótce zamieszczę test. Fot. 8a.pl

Poniżej jeszcze zamieszczam filmik opisujący uprząż CT Wall, która jest lżejszą wersją Ascent.

Alpinizm / lodowce

Jeśli zamierzamy raczej chodzić po lodowcach, wchodzić łatwymi graniami i ogólnie mieć ze sobą mało sprzętu to dobrym pomysłem będzie zainwestowanie w lekką uprząż. Są nawet dedykowane uprzęże na lodowiec, ale raczej jest to specjalistyczny produkt (np. dla przewodników, którzy będą brali klientów na lodowiec.

Uprząż lodowcowa (Couloir firmy Black Diamond)

Ski-alpinizm

Niektórzy producenci uprzęży mają w swoich kolekcjach ultralekkie uprzęże dla fanów skituringu. Są bardzo lekkie i używane są często przez zawodników.

Producenci uprzęży skiturowych zawsze starają się iśc w minimalną wagę. Na zdjęciu Camp Alp Racing. 92 gramy

Kanioning

Uprząż do kanioningu jest podobna w budowie do uprzęży biodrowych, materiał w uprzęży jest jednak odporniejszy na przecieranie. Częste zjazdy po skale na siedząco (tzw. tobogany) systematycznie przecierałyby taśmy. Producenci dodają dodatkowe osłony na te elementy. Dodatkowo uprząż chroni też piankę. W kanionigu nie ma tyle sprzętu co we wspinaniu, więc ilość szpejarek jest też mniejsza. Łącznik też różni się od uprzęży wspinaczkowych.

Uprząż Canyon firmy Petzl

Taternictwo jaskiniowe

Uprząż jaskiniowa to uprząż biodrowa, jednak istotnie różni się od wspinaczkowej, ze względu na specyfikę jaskiń. Jest odchudzona i pozbawiano wystających elementów, które mogłyby przeszkadzać przy pokonywaniu ciasnych miejsc.

Materiał w uprzężach speleo jest odporny na piach, wodę, błoto i szorowanie po skale.

Punkt zaczepienia do uprzęży jaskiniowej jest też niżej niż w uprzężach wspinaczkowych. Nie ma typowego łącznika. Dopinasz się karabinkiem typu Maillon. Dzięki temu łatwiej jest podchodzić na linach. Ma to też swoją wadę, ponieważ jest mniej bezpieczna podczas dynamicznych obciążeń, więc lepiej jej nie używać do wspinaczki z dołem.

Uprząż jaskiniowa Supervanti (Petzl)

Alpinizm przemysłowy ;)

Uprząż do prac wysokościowych Petzl Avao

W ramach ciekawostek. Do prac wysokościowych używa się specjalnych uprzęży roboczych. Zazwyczaj są one kompletne, ale występują też biodrowe i piersiowe. Mają szerokie pasy biodrowe i udowe. Kilka klamer, koluch, duże pętle sprzętowe Ogólnie jest to mocno specjalistyczny sprzęt, nie nadający się do wspinania.

Uprząż do prac wysokościowych - Skil Uni firmy Rock Empire

Wybór uprzęży

Gdy już określisz sobie, o których rodzajach wspinania marzysz to można udać się na zakupy. Można kupić uprząż w internetowych sklepach, jednak wcześniej udałbym się do sklepu aby przymierzyć dany model (zwłaszcza jeśli to nasza pierwsza uprząż).

A w sklepie może być kilka różnych modeli, które będą odpowiednie dla nas. Który w takim razie wybrać? Zacząłbym od selekcji poprzez cenę :-). Na rynku znajdziecie uprzęże wspinaczkowe w cenie od 150 zł do 350 zł. Za te okolice 150 zł spokojnie kupicie dobrą uprząż (np. firmy Lhotse), która może służyć wam wiele lat. Być może nie będzie super wygodna, lekka, ale nie powinniście odczuć diametralnej różnicy w porównaniu z topowymi modelami. Przymierzcie jednak kilka modeli i nie wahajcie się wydać np. 100 zł więcej, jeśli poczujecie, że inny model leży na was doskonale i kolor dobrze komponuje się z ciuchami :). W końcu uprząż to zakup na lata.

Jak dobrać uprząż wspinaczkową?

Uprzęże mają rozmiary XS, S, M, L, XL, XXL, analogicznie jak ubrania. Czyli jeśli nosisz kurtkę L, to powinieneś zacząć od mierzenia tego rozmiaru. Ew. jeśli jesteś bardzo szczupły to spróbuj również M. Poniżej przykładowa tabelka z rozmiarami (tylko przykład z modelu firmy Petzl, nie przyjmujcie tego jako jeden standard dla wszystkich uprzęży. Na stronach internetowych producentów, przy każdym modelu powinna być rozmiarówka)

Jeśli planujesz wspinać się w górach, to sprawdź również uprząż w wariancie z większą ilością warstw odzieży (tutaj ponownie link do artykułu o ubieraniu się w górach).

Damska uprząż Petzl Luna

Najpierw zapinasz pas biodrowy, a później regulujesz pasy udowe (jeśli są). Dobrze wyregulowany pas biodrowy obejmuje talię i nie jesteśmy wstanie zsunąć uprzęży przez biodra. Pętla łącznika jest na środku. Pod pętlę udową powinniśmy z trudem włożyć dłoń.

Idealnie jeśli w takiej uprzęży zawiśniemy. Możemy wtedy określić, czy łącznik w uprzęży jest odpowiedniej długości. Tzn. czy pas biodrowy może podjechać do góry, tak aby obciążenie przejęły pasy udowe. W przypadku zbyt długiego łącznika, pas biodrowy może nam podjechać aż pod żebra. Powiś chwilę i sprawdź, czy uprząż nie uwiera za mocno. Ew. sprawdź inny rozmiar. Spróbuj tak z kilkoma modelami, idealnie różnych firm.

Oczywiście w sklepie możesz liczyć na pomoc sprzedawców, z którymi idealnie skonsultować swój wybór.

Drytooling podczas XIII Memoriału Bartka Olszańskiego. Fot. Julita Chudko

Wymiana uprzęży

Uprząż w zależności od intensywności użytkowania powinna wystarczyć na 3-10 lat. W przypadku poważnego lotu (np. o współczynniku odpadnięcia 2) lepiej ją wycofać. Przy najmniejszych oznakach puszczania szwów również żegnamy się.

Jeden z elementów uprzęży (Lhotse) jest już nieco wytarty od liny. Uprząż była dosyć intensywnie używana przez kilka lat. Fot. Damian Granowski

Najszybciej zużywającym się elementem uprzęży będą miejsca wiązania liny, w którym lina trze podczas wspinaczki. Przy zakupie zwróćmy uwagę na solidność tego elementu. W trakcie użytkowania, jeśli przetrze się, to uprząż wycofujemy z użytku. Podobnie sprawa wygląda z samym łącznikiem. Amerykański wspinacz Todd Skiner, zginął w trakcie zjazdów w Dolinie Yosemite. Przyczyną było prawdopodobnie urwanie się łącznika uprzęży.

Pamiętajmy, że uprząż to nie jest wielki wydatek, a ten sprzęt jest kluczowy dla naszego bezpieczeństwa.

Damian Granowski